Υπόγεια Ανάπτυξη

Η εκρηκτική αύξηση του πληθυσμού σε συνδυασμό με τα έντονα και συνεχιζόμενα φαινόμενα αστικοποίησης οδηγεί το σύγχρονο κόσμο, και ειδικά τις σύγχρονες μεγαλουπόλεις, σε συνθήκες ασφυξίας, με χαρακτηριστικό γνώρισμα την έλλειψη επιφανειακών χώρων για την κάλυψη ζωτικών λειτουργιών (χώρων κατοικίας, πρασίνου, αναψυχής κλπ.) και συνεπακόλουθο αποτέλεσμα τη σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Το πρόβλημα αυτό ωθεί, ολοένα και περισσότερο, στην αξιοποίηση της  τρίτης διάστασης, είτε αυτή είναι η οικοδόμηση κτιριακών εγκαταστάσεων μεγάλου ύψους, είτε η δημιουργία υπόγειων κατασκευών. Η πρώτη εναλλακτική λύση, έχει κατεξοχήν χρησιμοποιηθεί, υπόκειται, όμως,  σε αρκετούς περιορισμούς και φαίνεται να εξαντλεί τη δυναμική της κυρίως  στην κάλυψη οικιστικών αναγκών. Από την άλλη πλευρά, οι υπόγειοι χώροι είναι σε θέση να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα αναγκών και να φιλοξενήσουν μια μεγάλη ποικιλία χρήσεων οι οποίες δεν είναι επιβεβλημένο ή αναγκαίο ή είναι ακόμα και ανεπιθύμητο να βρίσκονται στο επίπεδο του εδάφους.

Γενικά, υπόγεια ανάπτυξη είναι η τάση που υποστηρίζει την εκμετάλλευση του υπόγειου χώρου με σκοπό την ικανοποίηση των σύγχρονων αναγκών. Προφανώς, η υπόγεια ανάπτυξη δεν είναι κάτι νέο, παραδείγματα υπόγειας ανάπτυξης μπορούν να αντληθούν από διάφορες περιόδους της ιστορίας. Σήμερα όμως η τάση αυτή εμφανίζεται πιο έντονη, σε ορισμένες μάλιστα κοινωνίες είναι συστηματική, ως αποτέλεσμα πολλών παραγόντων.


Καταλληλότητα ανάπτυξης χώρων κάτω από την επιφάνεια του εδάφους ανάλογα με τη επιλεχθείσα χρήση

Πέρα από τα έργα σηράγγων (συγκοινωνιακές, υδραυλικές κλπ.) τα οποία έχουν ενσωματωθεί πλέον, ως λύσεις, στην δημιουργία υποδομών, υπάρχει ένα σημαντικό ανεκμετάλλευτο δυναμικό που αφορά στα «ειδικά» υπόγεια έργα. Πρόκειται για υπόγεια συγκροτήματα τα οποία μπορούν να φιλοξενήσουν ένα πλήθος χρήσεων, όπως: 
  • Υπόγειοι αποθηκευτικοί χώροι.
  • Υπόγειοι χώροι στάθμευσης.
  • Υπόγειοι χώροι αποθήκευσης καυσίμων και φυσικού αερίου.
  • Υπόγειοι ενεργειακοί σταθμοί.
  • Υπόγειοι χώροι διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων.
  • Υπόγειοι χώροι στρατιωτικών εφαρμογών.
  • Άλλες χρήσεις υπογείων χώρων (υπόγειοι χώροι στάθμευσης, βιβλιοθήκες, γυμναστήρια, αθλητικές εγκαταστάσεις κ.λπ.). 

Ένα από τα πλέον σύγχρονα παραδείγματα ειδικού υπόγειου έργου στην Ελλάδα αποτελεί ο υπόγειος χώρος διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων στο χώρο του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου. Στην υπόγεια εγκατάσταση πρόκειται να αποθηκευτούν απόβλητα τα οποία υπήρχαν στο χώρο και απομακρύνονται στο πλαίσιο του έργου της περιβαλλοντικής εξυγίανσης του Πάρκου. Το όλο εγχείρημα χρηματοδοτήθηκε από το ΥΠ.ΑΝ. στα πλαίσια του προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα».


Απόψεις του υπόγειου χώρου διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων του Τεχνολογικού Πολιτιστικού Πάρκου Λαυρίου

Οι παράγοντες που ωθούν ολοένα και περισσότερο προς την πλευρά της υπόγειας ανάπτυξης είναι, μεταξύ άλλων:

  • Η έλλειψη χώρου στην επιφάνεια, ως αποτέλεσμα της εκρηκτικής αστικοποίησης των τελευταίων δεκαετιών. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση των απαιτήσεων, όσον αφορά στην ποιότητα ζωής, καθιστά τις εναπομείνασες ελεύθερες επιφανειακές εκτάσεις «είδος εν ανεπαρκεία», με αποτέλεσμα την άνοδο του κόστους γης και την ώθηση προς εκμετάλλευση της «τρίτης διάστασης».
  • Περιβαλλοντικοί λόγοι, όπως η απομάκρυνση των ανεπιθύμητων και ρυπογόνων δραστηριοτήτων και εγκαταστάσεων από την επιφάνεια (π.χ. χώροι διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων). Σε πολλές περιπτώσεις έχει  αποδειχθεί ότι οι υπόγειες κατασκευές έναντι των αντίστοιχων επιφανειακών, μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολύ αποτελεσματικά, προσφέροντας λύσεις υψηλής περιβαλλοντικής προστασίας, σε αποδεκτά οικονομικά όρια.
  • Λόγοι ασφάλειας. Σε αντίθεση με την ευρέως διαδεδομένη αίσθηση περί επικινδυνότητας των υπόγειων χώρων, αυτοί προσφέρουν μεγαλύτερη ασφάλεια από πολλές απόψεις, ειδικά όσον αφορά σε θέματα αντιμετώπισης του σεισμικού κινδύνου, καλύτερου ελέγχου των εγκαταστάσεων αλλά και πυρασφάλειας.
  • Οικονομικοί λόγοι. Τα υπόγεια έργα, εκεί που ευρύτατα εφαρμόζονται, έχουν επικρατήσει, πρώτα από όλα, στο επίπεδο της ανταγωνιστικότητας (μέχρι και  50% μικρότερα ενοίκια, μέχρι και 70% μείωση στα λειτουργικά έξοδα, εξαιτίας των σταθερών θερμοκρασιακών συνθηκών, μη ανάγκη ύπαρξης φέροντος οργανισμού, δυνατότητα αξιοποίησης των προϊόντων της εξόρυξης κλπ.).