Ορεινές Περιοχές

Η Ελλάδα είναι μία κατ' εξοχήν ορεινή χώρα. Το 70% του εδάφους της καλύπτεται από βουνά. Κι όμως, η ορεινή Ελλάδα, αυτή που για αιώνες κράτησε ζωντανή τη χώρα, είναι μια άλλη Ελλάδα. Τα ορεινά χωριά έχουν χάσει τον κόσμο τους, οι υποδομές είναι από ελάχιστες έως ανύπαρκτες και επιπλέον: Τα ειδικά χαρακτηριστικά και προβλήματα των ορεινών περιοχών, ουδέποτε απασχόλησαν σοβαρά και συστηματικά την επιστημονική κοινότητα. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει η εξειδικευμένη ενασχόληση του Εργαστηρίου Μεταλλευτικής Τεχνολογίας και Περιβαλλοντικής Μεταλλευτικής με τα ζητήματα των βουνών.

Η αξία των βουνών για την πλανητική ισορροπία έχει αναγνωριστεί διεθνώς, εδώ και πολλά χρόνια. Τα βουνά θεωρούνται πολύτιμα για τη φύση και τον άνθρωπο, αφού:

  • Είναι νησίδες βιοποικιλότητας: Λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης και των ιδιαίτερων κλιματικών συνθηκών, στα βουνά του κόσμου διατηρούνται ανέπαφα σημαντικά οικοσυστήματα, με έντονο το στοιχείο του ενδημισμού.
  • Είναι οι δεξαμενές νερού του πλανήτη: Υπολογίζεται ότι το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού εξαρτάται από τα βουνά για να καλύψει τις ανάγκες του σε πόσιμο νερό. Οι μεγαλύτεροι ποταμοί της γης πηγάζουν από ορεινά συγκροτήματα.
  • Είναι αποθήκες φυσικών πόρων και ενέργειας: Δασική ξυλεία, μεταλλεύματα, αιολικό δυναμικό, είναι λίγοι μόνο από τους πλούσιους φυσικούς πόρους που μπορούν να βρεθούν στα βουνά.
  • Είναι θύλακες πολιτισμικής ποικιλομορφίας: Παράλληλα με τη βιοποικιλότητα, η γεωγραφική απομόνωση καθιστά τις ορεινές περιοχές ένα πολύμορφο μωσαϊκό διαφορετικών πολιτισμών, με πλούσιες παραδόσεις.
Οι παραπάνω λόγοι έχουν ωθήσει διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ και η Ε.Ε., να προτείνουν την λήψη ιδιαίτερων μέτρων προστασίας για τις ορεινές περιοχές. Πολλές χώρες (Ελβετία, Αυστρία, Γαλλία, Ισπανία, Βουλγαρία κ.ά) έχουν διαμορφώσει ειδικές στρατηγικές και φορείς για την αποτελεσματική χάραξη πολιτικής για τις ορεινές περιοχές.
Στην Ελλάδα, παρά την ειδική συνταγματική πρόβλεψη, η πολιτική για τις ορεινές περιοχές είναι ανύπαρκτη και η γνώση ελάχιστη. Προκειμένου οι συνθήκες να αλλάξουν, το Εργαστήριο Μεταλλευτικής Τεχνολογίας και Περιβαλλοντικής Μεταλλευτικής συντονίζει την προσπάθεια για την ολοκληρωμένη μελέτη των βουνών. Η προσπάθεια αυτή βασίζεται στη διεπιστημονικότητα και τη συνεργασία με άλλες ερευνητικές μονάδες του ΕΜΠ και στον πυρήνα της βρίσκεται το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών»  που διοργανώνεται από το ΕΜΠ στο Μέτσοβο στις εγκαταστάσεις του Μετσόβιου Κέντρου Διεπιστημονικής Έρευνας (ΜΕΚΔΕ). Ο διευθυντής του Eργαστηρίου Μεταλλευτικής Τεχνολογίας και Περιβαλλοντικής Μεταλλευτικής είναι και συντονιστής του προγράμματος «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών», 2η κατεύθυνση του ΔΠΜΣ "Περιβάλλον και Ανάπτυξη" του ΕΜΠ, καθώς και αναπληρωματικός επιστημονικός και διοικητικός υπεύθυνος του ΜΕΚΔΕ.
Στο εργαστήριο έχουν ολοκληρωθεί δύο διδακτορικές διατριβές γύρω από τα ζητήματα των ορεινών περιοχών, με θέματα:
  • Μελέτη και αποτίμηση της αξίας της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των ορεινών οικισμών
  • Βελτιστοποίηση της ενεργειακής πολιτικής των ορεινών περιοχών για τη διευκόλυνση της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
Παράλληλα, η ερευνητική δραστηριότητα του εργαστηρίου στους τομείς της περιβαλλοντικής οικονομίας, της περιβαλλοντικής μεταλλευτικής, της αποκατάστασης λατομείων κ.ά. συμβάλλει στην προσέγγιση του ορεινού χώρου και την εξεύρεση καινοτόμων λύσεων.

Βέλτιστη Χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στις Ορεινές Περιοχές: Η περίπτωση του Μετσόβου

Οι ορεινές περιοχές έχουν μία ιδιαίτερη ενεργειακή ταυτότητα που χαρακτηρίζεται από τις αυξημένες θερμικές καταναλώσεις, λόγω του ψυχρού κλίματος. Το κόστος που απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών αυτών επιβαρύνει σημαντικά τις ορεινές κοινωνίες - ιδίως σε μία εποχή οικονομικής κρίσης και αύξησης των τιμών του πετρελαίου - φέρνοντάς τες αντιμέτωπες με το πρόβλημα της ενεργειακής φτώχειας. Οι διεθνείς τάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού συγκλίνουν στην αναγκαιότητα επέκτασης χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε τοπικό επίπεδο και της αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας. Έτσι, παράλληλα με την αντιμετώπιση ενός κοινωνικού ζητήματος προωθείται και μία φιλική προς το περιβάλλον ενεργειακή στρατηγική. Οι ορεινές περιοχές διαθέτουν πλούσιο ανανεώσιμο ενεργειακό δυναμικό και πολλές δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας. Στόχος της διδακτορικής διατριβής είναι η ανάπτυξη μίας μεθοδολογίας που θα οδηγεί στη βέλτιστη αξιοποίηση των τοπικών διαθέσιμων ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών, ώστε σε συνδυασμό με μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, οι ορεινές περιοχές να αντιμετωπίσουν επιτυχώς το ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας και να συμβάλουν στην προσπάθεια μείωσης εκπομπών του θερμοκηπίου.


Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών»

Στο Μέτσοβο λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009, η δεύτερη κατεύθυνση του μεταπτυχιακού προγράμματος «Περιβάλλον και Ανάπτυξη» του ΕΜΠ, με θέμα «Περιβάλλον και Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών». Το μεταπτυχιακό αυτό είναι το μοναδικό στην Ελλάδα που εστιάζει στη διεπιστημονική μελέτη των ορεινών περιοχών και ένα από τα ελάχιστα στην Ευρώπη στον τομέα αυτόν. Διαβάστε περισσότερα...